RAKKOO HOOGGANTOOTAA MAALTU FIDA? 
FURMAANNI UMMATARRAA EEGGAMUHOO MAALI?? 

                                                                                       
                                                                                             (Kamaal Aloo irraa )       

RAKKOO HOOGGANTOOTAA MAALTU FIDA? 
FURMAANNI UMMATARRAA EEGGAMUHOO MAALI?? 
Rakkinna gidduu hooggantootaatti kan fidu ilaalcha gabrummaan turte guyyaa keessa hooggansatti fidduudha. 
Gabrummaan argamuudhaaf waa lamatu argamuu qaba. 
Qaamonni lamaan gabrummaan irraa argamu kunniinis :-
1)Qaama gabroomsaa (qaama gabroomfataa) 
2)Qaama gabroomfamaa (qaama gabroomee) ta'a. 
Qaamni mirga uumaan namaa laates ta'ee mirga namoonni wolii galanii labsatanis sarbee ykn mulqee roorroo mirga namaa keessaan faaydaa jireenyasaa guuttachuurratti bobba'e qaama "Gabroomfataa "yommuu jedhamu, 
Qaamni mirga uumaan isaaf laates ta'ee kan namootaan woliif galee tumate akkasumas fedhii mataasaarraa lugaamamee jiruu keessi isaa hin feenetti humnaan maxaqee jiraatu ammoo qaama "Gabroome"ta'a. 
Gabroomfataan namoota hedduu wolitti dhufee garee tokko ta'uudhaan garee isa biroodhaa gabroomfatuurratti wolii galee gabroomfatu akkuma ta'etti, 
Nama dhuunfaadhaa akka nama tokkootti nama biroo gabroomfatus ta'uu danda'a. 
Qaamni gabroomes faallaa isa kanaati jechuudha. 
~~Mee miidhaa (dhiibbaa) gabrummaan 
akka hedduu turtuun namoota gabrummaa falmatan irratti fidduufi keessumattuu hoogganoota qaamota gabrummaa falmatanii irraan gahuu dandeessu haa ilaallu. 
-----------------------------------
Dhalli namaa kamuu gabroomee ykn isa jala aanfamu ta'ee jiraachuu akka hin jaalanne beekkamaadha. 
Hawaasni gabroome tokko gaafa sababa gabroomuu isaatiin akka miidhame arge irraa kaasee dhoksees ta'ee ifa baasee gabrummaa san falmachuu ni eegala. 
Ummata gabrummaa jibbe keessaallee kan murannoodhaan lafaa ka'ee gabroomfataa dura dhaabbachuudhaan gabrummaa falmatu hundaa miti. 
Namootuma muraasatu dura ka'ee gabrummaa falmachuu eegala. 
Namoonni muraasni kunniinis tarsiimoodhaan gabroomfataa cabsanii irra aanuudhaaf nama isaaniin deemu (Hoogganaa) uf keessaa filatu. 
Hoogganni isaan uf keessaa filatan kunis jalqabarratti hawwii bilisummaa innumtuu ummatasaa wojjiin ittiin lafaa ka'e wojjiin amanamaafi murataa ta'ee jaalala miseensaafi ummataas bifa horatuun hojjachuu ykn qabsaayuu mala. Akkuma gabrummaan irra turaa deemtuufi qabsoon dheerattee isa hifachiisaa deemtuun garuu yeroo hedduu amalli hooggansaa jijjiiramaa yeroo deemutu muldhata. 
Hogganni gabrummaan irra turtee bu'aa bayiin qabsoodhaa hifachiiste hedduunis hooggansa qaama gabroomee ykn qaama jala aanfamee ta'uu jibbee hooggansa qaama gabroomfataadhaa ykn qaama irra aanfamee ta'uu hawwuu eegala. 
Mataa ufiis ta'ee ummatasaa bilisoomsee gabrummaa dhabamsiisuu kaayyeffatee lafaa ka'e dagachuu eegala. 
Gabroomfataa ufirraa kuffisee mataa ufii fi ummatasaa bilisoomsee qaama biroo ykn qaama isa gabroomsuu ture irra aanee gabroomfachuudhaaf hawwuu eegala. 
Hoogganni kun akka hawwii isaatti gabroomfataa ufirraa buusee irra aanee gabroomfachuun daddaffii inni barbaadutti isaaf mijjaawuu akkuma dadhabuun yaada haaraa isaa kana namootuma isa jala jiran irratti muldhisuu jalqaba. 
Dura qondaalotuma isa jala jiran irratti amala gabroomfataadhaa muldhisuu jalqaba. 
Miseensotattis bifuma kana garsiisuu eegala. 
Yeroo kana jidduu Hoogganaa, qondaalotaa fi miseensotaatti wontoonni qabsoo gufachiisanii fuula duratti deemuu sakaalan hedduun dhalachuun dhufti. 
Jaalalatu jidduu isaaniitii dhabama. 
Wol amantiitu bada. 
Iftoomina dhabamuu eegala. 
Wolirratti ololuufi wol mormiitu heddumminaan muldhachuu jalqaba. 
Dabarsanii diinaaf wol laachuufi sadarkaa lubbuu wolii harka diinaatiin balleessuufi kaayyoo ganamaa gufachiisuurra gahu. 
Yeroo kana Qondaalonni hoogganticha jala turan fottoqanii bahuutu dhufa. 
Qaamni fottoqee hoogganticharraa bahes Dhaaba biroo uummatee miseensotaaf ummata qoqqooddachuudhaaf jecha diina irraanfatee ijaarsa hooggana irraa fottoqee wojjiin olola wolirratti oofuu akkuma eegalaa deemuun ajiitii keessa gamaaf gamanaallee fofottoquufi humana guddaa iddoo tokko ture bittanneessuudhaan gabroomfataa irratti jalaqaba lafaa ka'aniif umrii dheertuu kennuun dirqama taati jechuudha. 
Ummanni (Hawaasni )baldhaan gabrummaa keessa jiru ammoo gad aantummaa gabrummaadhaa keessaa bahuudhaaf qaamota (hooggantoota) dhaabaa isaaniif falmachaa turan summiin akkanaa akka seente erga hubataniin booda ijjannoon isaan baasu tokko qofatu jira. 
Qaamota (Hooggantoota) sababa garagaraatiin adda fofottoqanii faffaca'an kana wojjiin ummanni (hawaasni )faffaca'uun bu'aa tokkollee ummatichaaf akka hin qabne beekuu qabu. 
Ijaarsa faffacaatuu Hooggana summiin seentee wojjiin faffaca'uurraa uf qusatee hawaasni humna oowwaa summii tanaan hin faalamin uf keessaa baafachuudhaan jala hiriiree falmachuu qofatu hawaasicha gabrummaa jibbe jalaa baasee bilisoomsuu danda'a.